موسیقی در دنیای قدیم

(برگرفته از کتاب تاریخ مختصر موسیقی ایران تألیف تقی بینش)

موسیقی در دنیای قدیم

بسیاری از مظاهر طبیعت نوای موسیقی را ایجاد میکنند: صدای آبشار، ریزش باران بروی آبها، وزش باد از میان برگهای درختان، چهچه بلبل و چهار نعل اسب، هر یک نغمه‌ای از نواهای طبیعت است.

انسان در میان این اصوات بدنیا آمد و مبانی موسیقی را از طبیعت آموخت. در سیر تمدن خود نیز انسان باصوات جدیدی پی برد و دانست که هر حرکتی کم و بیش صوتی ایجاد میکند، از چرخهائی که برای پیشرفت کار خود میساخت پس از فرسودگی صداهائی برمیخواست و این صداها که بفواصل معین تکرار میشد در ذهن او حالت مطبوعی ایجاد می‌کرد. به تدریج انسان متوجه شد که صداهای منظم در تنظیم کار تهییج فعالیت او تاثیر دارند، از آنوقت برای حرکت‌دادن سنگهای بزرگ با آوازهای موزون بر قدرت کار خود میافزود.

ترس از عوامل طبیعی مانند رعد و طوفان و زلزله و تاریکی باعث پیدایش عقاید دینی و مابعد طبیعی شد و انسان به یک قدرت مافوق که مسبب فعل و انفعالات طبیعی است ایمان آورد و برای حفظ وجود خود و غلبه بر ترس و وحشت بخدایان و ارباب انواع متوسل شد و برای پرستش آنها آوازهائی میخواند که تدریجاً بصورت سرودهای مذهبی و آوازهای دسته‌جمعی برای عبادت با شکوه و تمنا از درگاه الهی درآمد.

در موسیقی غیر مذهبی انسان ابتدا بآهنگ رقص و آوازهای ضربی توجه کرد. بعضی از موسیقی شناسان در جستجوی مبداء موسیقی رقصهای اقوام وحشی و نیمه متمدن را مورد مطالعه قرار می‌دهند.

«ژان ژاک روسو در فرهنگ موسیقی خود Dietionnaire de la musique (1767) باین نکته اشاره کرد و نیز فیلسوف آلمانی کارل اشتومپف Karl stumpf روی همین اصل در موسیقی سیاهان افریقا تحقیق کرده و ضرب غیر مساوی در آهنگهای آنها یافته‌است.» «ایگور استراوینسکی Igor Stravinsky در بالت «پرستش بهار» از اینگونه رقصهای ما قبل تاریخ با ضربهای متغیری یادآوری می‌کند ولی صحیح‌تر آنست که تصور کنیم بشر ابتدا با ضربهای ساده مانند و که با قدمهای او هم‌وزن بود آشنا شده سپس به ضرب ۴/۲و۸/۶ که هنوز هم از ریتم‌های بسیار معمول روستائی است پی برد. اما ضرب متغیر مربوط به زمانی است که انسان اطلاعات بیشتر در موسیقی کسب کردده‌است و در موسیقی سیاهان نیز ضرب‌های نامساوی و سنکوب Syncope نشانه پیشرفت موسیقی آنهاست.»

«کارل بوخرKarl Bucher دانشمند اجتماعی آلمان در پیدایش آوازهای بدوی انسان باین نتیجه رسیده‌است که ابتدا ضرب rythme و نوای موسیقیmelodie بوجود آمد، سپس برای تسهیل خواندن شعر روی آن ساخته شد.» امروز ترانه‌های محلی نیز به همین ترتیب بوجود میآید: ابتدا یکی از کارگران مزارع آهنگی را زمزمه میکند، دیگری از روی آن شعری میسازد و روستائیان دیگر دسته‌جمعی آواز میخوانند و بآهنگ آن میرقصند. بهمین جهت میتوان گفت که شعر و موسیقی و رقص تاریخ را از یک زمان آغاز کرده‌اند.

از ملل باستانی چینیها و اقوام سامی و آریائی آثاری در موسیقی بیادگار گذاشتند. در کشور چین ساختن آهنگهای مختص پادشاهان آن کشور بود و نخستین بار امپراطور بزرگ فوهیFou-hi قریب پنجهزار سال پیش از میلاد مسیح، موسیقی چینی را تدوین کرد. اما اقوام سفید‌پوست که در آسیای غربی، افریقای شمالی و اروپای شرقی هسته قدیم تمدن را بوجود آوردند بیش از چینیها در تاریخ موسیقی اهمیت دارند.

ابتدا کشور سامی مانند مصر کلده سومر و اسرائیل بنیان موسیقی را گذاشتند و در کشورهای آریائی یونان و ایران بعد از آنها موسیقی توجه پیدا کردند. اما از نظر علمی یونان پایه موسیقی غربی و ایران اساس موسیقی شرقی را بنا نهاد.