سو تیام

سو تیام

موسیقی سنتی ایران
سو تیام

سو تیام

موسیقی سنتی ایران

راست پنجگاه

راست پنجگاه

این دستگاه پرمسئله ترین آواز ایرانی است .
چرا ؟
چون این دستگاه مدتها به دلایلی اجرا نمی شده !
چرا ؟
چون این طور شایع شده بود که دستگاه واقعا مشکلی است و کسی را یارای از عهده بر آمدن آن نیست ؟! مگر استادان استخوان خرد کرده و ... !
نخستین اجرای رسمی راست پنجگاه در جشن هنر شیراز در سال 55 در شیراز توسط هنرمندان ارجمند شجریان و لطفی انجام شد و البته از آن تاریخ تا کنون به نوعی "مد" شده است و همه هنرمندان سعی می کنند ، یک بار هم که شده آن را اجرا کنند تا مهارت خود بر ردیف موسیقی را به دیگران نشان بدهند .
اما سوال اینجاست که مشکل اجرای راست پنچگاه چیست ؟
از نظر پرده بندی راست پنجگاه کاملا شبیه ماهور است بطوریکه شنونده ناآشنا این دو را عموما اشتباه می گیرد .
* جالب است بدانید از نظر اجرا با ساز ، اصولا آوازهایی مشکل ترند که فاصله بین پرده های آنها بیشتر باشد که شامل همایون و بویژه چهارگاه می شود . (که قطعا نوازندگان ساز ، مخصوصا تار نوازها این مطلب را تایید می کنند)
پس فرق راست پنجگاه و ماهور چیست ؟
راست پنجگاه دستگاهی است که تحریرها در آن پایین رونده هستند در حالیکه ماهور برعکس بالا رونده هستند .
که این مسئله نیز قطعا نباید مشکلی باشد .
اما تنها نکته ای که هنر راست پنجگاه می باشد مرکب نوازی و مرکب خوانی در آن است بطوریکه از قدیم رسم بوده که کسی که همه آوازها را به خوبی فرا می گرفته به عنوان پایان دوره راست پنجگاه را آموزش می دیده ، که نوعی تمرین برای مرکب خوانی نیز بوده است .
ولی از آنجا که گام ماهور و راست پنجگاه دقیقا یکی است پس باید منطقا همان کارهایی که در راست می توان انجام داد در ماهور هم انجام داد که البته انجام هم می شود .
یعنی در ماهور هم می توان مرکب خوانی های زیر را انجام داد :
* از شکسته به افشاری
- که بعدا می توان به عراق و از آنجا به بیات ترک هم رفت .
* از دلکش به شور
- و با اجرای گوشه های قرچه ، رضوی ، حسینی و ... ، همه گوشه های شور را اجرا کرد .
- البته با ورود به شور عملا راه اجرای دشتی و ابوعطا هم باز می شود .
* از راک به اصفهان
- از اصفهان به مخالف سه گاه و ...
- یا از اصفهان به عشاق و سپس شور رفت و ...
که دقیقا همان کارهایی است که در راست پنجگاه هم انجام می دهند .
اصولا مرکب نوازی بر پایه های علمی استوار است و با دانستن راه درست با تمرین می توان از همه دستگاهها به بقیه دستگاهها وارد و خارج شد .
بنابراین می بینید که راست پنجگاه هیچ پیچیدگی نسبت به ماهور و یا سایر آوازها ندارد و این مطلب با اجراهای فراوانی که اخیرا نیز از آن انجام شده به اثبات رسیده است ؛ مانند :
شجریان : راست پنجگاه – چشمه نوش - فریاد
گلپا : اجرای خصوصی با میلاد کیایی در آمریکا
ایرج بسطامی : فسانه با کیوان ساکت
ناظری : (نیز چند سال پیش آن را اجرا کرده بود که نام آلبوم را فراموش کرده ام ).
افتخاری : مقام صبر با مشکاتیان
و... حتی با ساز هم بسیار اجرا شده که نمونه حاضر (آلبوم "بهار گلها" با اجرای هنرمندانه استادان جواد معروفی و همایون خرم) یکی از آنهاست و یا :
احمد عبادی در آلبوم دو نواره .
همایون خرم و جلیل شهناز در مجموعه 12 مقام .

* پایان سخن اینکه به خاطر عدم آگاهی کافی عموم ، عده ای راست پنجگاه (و همچنین نوا) را در حد پیچیده ترین آواز ایرانی بالا برده اند و از دسترس هنرجویان آن را خارج کرده اند در حالیکه همانطور که گفته شد این مسئله اصولا واقعیت ندارد و یا دست کم به آن پیچیدگی های گفته شده نمی باشد و اگر آسان تر نباشد ، مشکل تر هم نیست .

بهار گلها
جواد معروفی – همایون خرم
دستگاه : راست پنجگاه


 توجه : پسورد فایلهای زیپ، www.harmonia.ir می باشد.

عنوان

زمان

حجم فایل (KB)

دانلود

1 پیش درآمد راست پنجگاه 00:44 360
2 مقدمه راست پنجگاه 01:16 606
3 قطعه دوضربی در راست پنجگاه ریتم ۴/۲ 00:57 461
4 ادامه راست پنجگاه، نغمه و روح افزا 03:53 1,832
5 قطعه دو ضربی در راست پنجگاه و فرود 01:37 772
6 روح افزار  (پیانو) 01:08 544
7 زنگوله و فرود 04:53 2,315
8 پنچگاه، سپهر، نیریز و فرود 05:28 2,583
9 سپهر 01:32 742
10 قطعه دو ضربی ریتم ۴/۲ و فرود 07:32 3,547
11 طرز و فرود 07:33 3,570
12 ضربی ریتم ۸/۶ و فرود 05:41 2,691
13 فرود به راست پنجگاه  01:17 617
14 ادامه لیلی و مجنون و فرود 03:58 1,870
15 یک قطعه ضربی و فرود 05:07 2,424
16 زنگوله 01:09 553
17 فرود به راست پنجگاه 00:39 315
18 قطعه دو ضربی راست پنچگاه ریتم ۴/۲ و فرود 03:34 1,680

توضیحی درباره برخی تراک های این آلبوم :

تراک 4 - از ثانیه 36 تحریرهای معروف راست پنجگاه را با پیانو می شنوید – در ادامه گوشه گشایش با ویلن اجرا می شود .
تراک 7 – گوشه زنگ شتر
تراک 9 – گوشه عراق
تراک 10 - از دقیقه و ثانیه 4 و 46 گوشه کرشمه
تراک 14- اصفهان
تراک 16– گوشه زنگوله

نظرات 10 + ارسال نظر
محمد ایسوند دوشنبه 21 اسفند‌ماه سال 1385 ساعت 10:30 ب.ظ http://www.isvand.blogfa.com

با سلام
عید بر شما مبارک باد.
با تشکر از تشریف فرماییتون........بدرود

مجتبی دوشنبه 21 اسفند‌ماه سال 1385 ساعت 11:55 ب.ظ http://www.heivedy.blogfa.com

سلام
هر جند با موسیقی میانه آنچنانی ندارم اما هر چند وقت یکبار با خواندن مطالب شما اطلاعاتی در حد فهمم از این نوشته ها بر داشت می کنم
موفق تر باشید

پدرام دل آ ر ا شنبه 26 اسفند‌ماه سال 1385 ساعت 03:20 ق.ظ http://zemannegaram.blogfa.com

درود بر شما
وبلاگه بسیار خوبی دارین
با تشکر

محمد امین (سنتور) شنبه 26 اسفند‌ماه سال 1385 ساعت 10:53 ق.ظ http://santoor-payvar.blogfa.com/

با سلام
از بابت حضورتان در وبلاگ سنتور ممنونم. از آشنایی با شما و وبلاگتان بسیار خوشحالم و از این که این آشنایی همزمان با خداحافظی من از دنیای وبلاگ نویسیست ناراحت.

امیدوارم هر جا که هستید همیشه موفق و همیشه سرافراز باشید. سال خوبی برایتان آرزو دارم. نوروز بر شما مبارک. خدانگهدارتان

بهرام یکشنبه 27 اسفند‌ماه سال 1385 ساعت 09:37 ب.ظ http://www.lorestan11.com

جنبش رهائی بخش لرستان 7+4 فرا رسیدن سال 1376 را به همه فرزندان عزیز لــر در سراسر جهان و بخصوص لـرهای ساکن در سرزمینهای لـرنشین مادرزادیمان از شهرکرد تا ایلام و از خرم آباد تا مسجد سلیمان از صمیم قلب تبریک میگوید .

با امید و اطمینان که در سال جدید هر چه گسترده تر و مسئولانه تر مبارزات خود را در راه آزادی و عدالت به پیش ببریم . از این طریق از تمام عزیزان و یاوران این جنبش و نیروهای مبارز و مدافع حق تعیین سرنوشت که پیشاپیش کارتهای زیبای عید ارسال نموده بودند نهایت تشکر و قدردانی را داریم و متقابلا ما هم سال نو را به آنان و همه ملتهای تحت ستم در ایران تبرک میگوئیم .

باز دوباره و این بار با شما همواره فریاد مکنیم : ای که دستت میرسد کاری بکن بیش از آنکه از تو نیاید هیچ کار

جنبش رهائی بخش لرستان 7+4

اردشیر یکشنبه 5 فروردین‌ماه سال 1386 ساعت 10:18 ق.ظ http://www.mis.blogsky.com

با درود
عیدت منه عیدا
سال خوبی داشته باشی
اردشیر

جلال اسفندیاری چهارشنبه 15 فروردین‌ماه سال 1386 ساعت 06:58 ب.ظ http://1421336.blogfa.com

باسلام ودرود فراوان وتبریک مجدد سال نو آقا نیما
باتشکر از مطالب وتصاویر زیبایتان باتوجه به کمی وقت من هم فعلا آپکی نموده ام
ضمن پوزش از اینکه بدلیل مسافرت نتوانستم بموقع بدیدارتان آیم دیدار جاودانه تان آرزوست موفق باشید[گل][گل][گل][بدرود]

دشمن زیاری دوشنبه 31 اردیبهشت‌ماه سال 1386 ساعت 10:32 ب.ظ http://kazerundoshmanziari.blogfa.com/

سلام عزیز
دستتون درد نکنه
زنده باشید

کوروش چهارشنبه 9 مرداد‌ماه سال 1387 ساعت 03:06 ب.ظ http://p30city.net

سلام خسته نباشی
قبلا هم کامنت گذاشته بودم فکر کنم جوابی نگرفتم
سوتیام به معنای سوختم در کردی هست ؟
در زبان ما سوتیام به این معنیه
خوش حال میشم در سایت من هم اگر تمایل داشتی در بخش موسیقی سنتی مدیریت کنی
راست پنجگاه ناظری بهاران آبیدر نام داره که البته یه طرفشو بیژن کامکار میخونه
و باران بارانه-شو خیلی خوب اجرا میکنه
توی همون جشن هنر 55 توی یه مصاحبه تلویزیونی خانم مجری از شجریان (در کنار لطفی) میپرسه میگه چرا راست پنجگاه سخته و .... اونم تقریبا اینجور جوابی میده که حالا خیلی هم سخت نیست ولی خب خوندنش سخته ! به خاطر نزدیکیش به دستگاه دیگه ای که گفتی
اما میگه که "خواننده باید گوش قوی داشته باشه تا گوشه ی دیگه ایرو نخونه) اما برای نوازنده نواختنش ساده تره و باز آخر سر دوباره میگه حالا سخت نیست
با همون لحن و تصویر و صدای همیشگیش...
مرسی

مجتبی چهارشنبه 16 مرداد‌ماه سال 1387 ساعت 11:42 ق.ظ

سلام..
از وبلاگ پرمحتوی و جالبتون خیلی ممنونم..
مطالب خیلی جالبی مخصوصا در مورد راست پنج گاه و فرق آواز و دستگاه رو گذاشته بودید.
در مورد آلبوم استاد ناظری هم باید بگم که ایشون کاست فوق العاده زیبای ساز نو آواز نو رو چند سال پیش تو راست پنج گاه اجرا کردند علاوه بر اون بخشی از کاست بهاران آبیدر نیز از سال های دور تر در همین دستگاه یا بهتر بگم در این آواز اجرا کرده بودند.
البته اجرا ساز نو آواز نو به واسطه سبک متفاوت در اجرای آواز و رنگ آمیزی ساز از بهترین اجراهای ایشون هستش.
با هم از وبلکتون ممنون

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد